Spor ve Psikoloji

Merhaba sevgili sporsever;

Bu yazımda sporun psikoloji üzerindeki ve psikolojinin performans üzerindeki etkilerinden bahsedeceğim.

Spor psikolojisi nedir?
Psikoloji, biliminin oldukça genç ve tarihi çok eskilere dayanmayan bir dalıdır. Psikolojinin insanlar üzerinde etkisi tartışılmaz bir gerçek olmakla beraber esasen spor psikolojisi dediğimiz olay, psikolojik faktörlerin sporcu ve performansı üzerindeki etkileridir. Yazımın ilerleyen kısımlarında bu etkilerden bahsedeceğim fakat önce spor psikolojisinin tarihçesine kısaca bir göz atalım.




İlk uluslararası spor psikologları kongresi 1913 yılında İsviçre’nin Lozan kentinde Pierre de Coubertin’in girişimiyle yapıldı, ancak bu kongreye psikologlardan ziyade tıp doktorları katılmıştı. Bundan yaklaşık yarım asır sonra İtalyan psikiyatr F. Antonelli’nin talebi üzerine uluslararası spor psikologları topluluğu kuruldu. (International Society of Sport Psychology- ISSP) Bu topluluğun ilk kurucu kongresi 1965 yılında Roma’da yapıldı ve Antonelli uluslararası spor psikologları topluluğuna başkan seçildi. Bu kongre spor biliminin gelişimi açısında önemli yer tutmaktadır. Daha sonraki yıllarda kongreler Washington, Madrid ve Prag’da yapıldı ve Japonya, İngiltere, Fransa, Almanya, Avustralya gibi ülkelerde temsilcilikleri açıldı. Sporcuların stres ortamında davranışları, kişilik yapıları üzerine önemli çalışmalar yapıldı ve sporcuların motivasyonu üzerinde önemle duruldu. Ardından bu konuyla ilgili 1970 yılından itibaren “Uluslararası Spor Psikolojisi” adı altında dergi yayınlanmaya başlandı.
”İlerleme kaydetmenin sırrı başlamaktadır.” – Mark Twain
Bir sporcu olarak kendinizi anlamanın yolu spor psikolojisini anlamaktan geçer. Sporun, insan vücudu üzerinde fizyolojik etkileri olduğu kadar zihinsel etkileri de fazlasıyla vardır. Motivasyon ve fiziksel enerji arasında da pozitif bir korelasyon söz konusudur. İşte burada spor psikolojisi devreye girer.




Motivasyon=Başarı
Organizmayı bir amaca yönelik davranışa iten iç güce motivasyon denir. Motivasyon, kişiyi başarıya götüren bir dürtüdür. İçsel ve dışsal olarak ikiye ayrılır. Spor yapmak için fiziksel enerji kadar motivasyona da ihtiyacımız vardır.
”’Zorluklar hayatta kaçınılmaz, yenilmek ise sizin seçiminizdir.” – Roger Crawford
Sadece profesyonel sporcular veya düzenli sporcular için önemli görünse de spor yapmayan bireyler için bile spor psikolojisinin önemi çok büyüktür. Şimdi motivasyon çeşitlerine iç motivasyon ve dış motivasyon olmak üzere bir göz atalım.
İç motivasyonu dış faktörlerden bağımsız olarak kişinin kendi içinden gelen isteği ile spor yapması olarak adlandırabiliriz. Örneğin; sporu, spor yaparken aldığı keyif için yapan birisi iç motivasyona örnek olarak gösterilebilir. İçsel motivasyonu yetersiz olan bir birey antrenman koşulları ne olursa olsun verimli bir spor yapamaz.
Dış motivasyonda ise; kişiye spor yapma isteği dışardan gelir. Örneğin; fazla kilolarından şikayetçi bir birey çevresinde arkadaşları, aileleri, spor yapan yabancı insanları veya yolda yürüyen fit vücutlu bireyleri görüp onları motivasyon kaynağı olarak kabul edebilir ve spora yönelir. Para kazanmak, yarışmada bir ödül kazanmak, zam almak vb. gibi şeyler de dış motivasyona örnektir.




Dorian Yates (İngiliz vücut geliştirici): “Benim yaklaşımımın en önemli parçası zihinseldir. Antrenman, diyet, zihinsel yaklaşım olmaksızın bir şey ifade etmez.  Bunların hepsini bir arada tutmalıyız”.
Biraz da psikolojik faktörlerin sporcu performansını nasıl etkileyeceğinden ufak örneklerle bahsedelim.

• Anksiyete (kaygı bozukluğu), basketbol oyuncusunun serbest atış performansını nasıl etkiler?

Hepimiz elbetteki belirli zamanlarda kaygı duyarız fakat kaygı şiddeti ve sıklığı arttıkça hayat kalitesi düşer ve daha önce başarılı olduğumuz aktivitelerdeki başarılarımızı kaybedebiliriz. Örneğin; spor müsabakalarına hazırlanan bir basketbolcu her ne kadar yoğun antrenman ve hazırlık dönemi geçirse de başarılı olabilmesi zihinsel durumuna, stresle ve kaygıyla başa çıkabilme yeteneğine bağlıdır. Bu durumdan ötürü anksiyete ve serbest atış kaçırma yüzdesi arasında pozitif ilişkili bir korelasyon vardır.

• Özgüveni olmayan bir çocuğun yüzmeyi öğrenme yetisi nasıl etkilenir?

Burada aileye büyük pay düşmekte. Kişiliğin temelini oluşturan özgüven duygusu çocuğu yetiştirirken en öncelikli konulardan biridir çünkü sadece okul yaşamında değil kişisel ve sosyal yaşamında da büyük önem taşıyor. Özgüveni yetersiz olan çocuklar sürekli çekingen ve içe dönük tavır sergileyeceklerinden dolayı pasif kalıp öğrenmede güçlük çekeceklerdir.

• Spor müsabakasında antrenörün vereceği ceza takım uyumunu nasıl etkiler?

Ceza yanlış bir davranışın tekrarının yapılmamasını sağlamak amacıyla uygulanan yaptırıma denir . Verilen ceza kısa süreli olarak yapılan hatalı hareketin önüne geçerken uzun vadede kişinin moral ve motivasyonuna etkilerde bulunabilir tabi ki verilen cezanın nasıl bir ceza olduğu da önemlidir(olumlu-olumsuz). Ödül ve cezalar, negatif davranışları azaltmak yerine onların önünü açabilir ve aldatma, bağımlılık ve tehlikeli seviyede bir dar görüşlülüğe neden olabilir. Sadece ödüle odaklanan ya da cezadan kaçınan birinin etik ve adil davranacağının garantisini veremezsiniz.
 
”Zorluklar zihnini güçlendirir, tıpkı fiziksel çalışmanın vücudu kuvvetlendirdiği gibi.”
 –Seneca
Buraya kadar genel olarak psikolojik durumların fiziksel aktivite üzerindeki etkilerinden bahsettik. Şimdiyse fiziksel aktiviteler ile mental sağlık arasındaki ilişkiyi inceleyelim.
Mental sağlık gerçek günlük hayat olaylarında, onlarla yüz yüze geldiğimizde nasıl düşündüğünüz, neler hissettiğiniz ve nasıl davrandığınızdır.



Fiziksel aktiviteler koroner kalp hastalıkları, diyabet, obezite, hipertansiyon gibi değişik fiziksel hastalıkların tedavisinde ve önlenmesinde önemli bir rol oynarlar. Depresyon ve anksiyete bozuklukları gibi bazı psikiyatrik hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Fiziksel aktivite ve mental sağlık ile fiziksel aktivite ve mental hastalığın tedavisi arasında pozitif bir ilişki olduğu bilinmektedir. Fiziksel aktivitenin mental sağlık üzerindeki etkilerini bulan çalışmalar olmasına rağmen bu ilişkiden sorumlu olabilecek mekanizmalar tartışmalıdır. Bunlar arasında endorfin ve monoamin hipotezi gibi fizyolojik mekanizmalar, öz etkinlik, öz saygı, zihinsel arınma, sosyal etkileşim gibi psikolojik mekanizmalar yer almaktadır. Bu ilişkinin karmaşık olabileceği ve bu mekanizmaların birbiriyle etkileşiminin fiziksel aktivite ve mental sağlık arasındaki ilişkide rol oynayabileceği dışında bu mekanizmalar hakkında net bir görüş birliği yoktur. Her gün düzenli spor yaparak yaşam standartlarını arttırabilir ve bedeniniz kadar zihninizin de sağlıklı olmasını sağlayabilirsiniz. Her gün yapabileceğiniz yarım saat spor bile fiziksel dayanıklılığı arttırır.

Motivasyon kişiyi başarıya götüren en önemli faktördür.
Başarı;
Çok fazla paraya sahip olmak mıdır?
Çok lüks bir villada yaşamak mıdır?
İnsanlar tarafından tanınmak mıdır?
Yoksa  birden fazla arabaya sahip olmak mıdır?
Hepsi veya hiçbiri..
Çoğu insan başarı nedir sorusunun tam anlamıyla cevabını bilmeden sürekli para, şöhret, ev, araba gibi şeylere sahip olmak için çalışıp duruyor. Başarı nedir sorusunun cevabını bilmeden  sürekli yanlış şeyler için çalışıp didiniyor olabiliriz. Onlara ulaştığımızda ise artık bazı şeyler için çok geç olabilir.
Peki gerçek başarı nedir?
Gerçek başarıya ulaşmış insanlar kendileri için zirvenin neresi olduğunu net bir şekilde anlamış insanlardır. Eğer başarıya ulaşmak istiyorsak biz de kendi zirvemizin net bir şekilde neresi olduğunu tespit etmeliyiz.
Başkalarının ne istedikleri ya da ne düşündükleri değil, kendi hayallerimizi ve hedeflerimizi belirlemeliyiz.
Kendinize şu soruyu sorarak başlayabilirsiniz; Beni ne mutlu eder?
Sonuç olarak başarı nedir?
Başarı; sana mutluluk veren uğraş üzerinde çok çok çalışıp istediğin sonucu elde etmektir.
Motive olun!
Pes etmeyin!
Asla vazgeçmeyin!
Sporsuz kalmayın!
Bol sporlu günler…
Bu yazımız Ritim İstanbul AVM Decathlon Mağazası Hiking spor liderimiz Burak Aşlamacı tarafından yazılmıştır. Burak’ın diğer yazılarına buradan ulaşabilirsiniz!

blog.decathlon.com.tr