Old Firm: Celtic ve Rangers Arasındaki Efsanevi Futbol Rekabeti

Old Firm rekabeti, İskoçya'nın en büyük futbol kulüpleri Celtic ve Rangers arasında yıllardır devam eden bir derbi maç serisidir.

Old Firm olarak bilinen Celtic ve Rangers futbol kulüpleri arasındaki rekabet, İskoçya'nın en başarılı ve popüler kulüpleridir. Bu rekabet, İskoç kültürüne derinlemesine yerleşmiş ve İskoçya'da siyasi, sosyal ve dini ayrılıkları ve mezhepçiliği yansıtmış ve katkıda bulunmuştur. Bu nedenle, bu maçlar dünya çapında büyük ilgi görmektedir.

İki kulüp toplamda 108 İskoçya Ligi şampiyonluğu kazanmıştır (Rangers 55, Celtic 53), 75 İskoçya Kupası (Celtic 41, Rangers 34) ve 48 İskoçya Lig Kupası (Rangers 27, Celtic 21). İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki iki on yılda (1946-1965) beş farklı kulübün şampiyon olduğu nadir dönemler ve 1980'lerin ilk yarısında Aberdeen ve Dundee United'ın meydan okumasıyla kesintiler yaşandı. 1985-86 sezonundan itibaren Old Firm'in bir yarısı her sezon İskoçya Ligi'ni kazanırken, 1995-96 ile 2011-12 arasındaki on yedi sezonda, her iki kulüp de genellikle ilk iki sırada yer aldı. 2010'ların başında Rangers mali zorluklar yaşadı ve şirketi 2012'de tasfiye edildi. Sonuç olarak, takım İskoç lig sisteminin en alt (dördüncü) kademesine giriş başvurusunda bulunmak zorunda kaldı ve dört sezon içinde en üst lige çıkarak 2020-21 sezonunda tekrar şampiyon oldu (Celtic, arada geçen dokuz sezon boyunca şampiyon oldu, ancak onuncu şampiyonluğu elde edemedi, bu da 1960'ların/70'lerin ve Rangers'ın 1980'lerin/90'ların rekorunu geçmek anlamına gelirdi). Bu nedenle, bazı Celtic taraftarları, mevcut Rangers'ın 2012 öncesi kulüpten farklı olduğunu ve rekabetin Artık Old Firm kimliği altında var olmadığını iddia etmektedirler; bunun yerine daha genel bir "Glasgow derbisi" terimini kullanırlar.

Celtic ve Rangers, Glasgow ve İskoçya genelinde geniş taraftar tabanlarına sahiptir ve İskoçya'nın ve Kuzey İrlanda'nın birçok şehrinde ve dünyanın birçok şehrinde destekçi kulüpleri bulunmaktadır. 2005 yılında Rangers ve Celtic'in varlığının İskoç ekonomisine yıllık 120 milyon sterlin değerinde olduğu tahmin edilmiştir.

"Old Firm" teriminin kökeni net değildir, ancak iki kulübün ilk maçında yorumcuların takımları "eski, sağlam arkadaşlar gibi" olarak adlandırmasından kaynaklanmış olabilir veya alternatif olarak, iki taraf arasındaki 1904 İskoçya Kupası Finali'nden önce 'The Scottish Referee' spor gazetesinde yayınlanan bir karikatürden kaynaklanabilir. Bu karikatürde "Patronize The Old Firm: Rangers, Celtic Ltd" yazan bir sandviç tahtası taşıyan yaşlı bir adam resmedilmişti, bu da buluşmalarının karşılıklı ticari faydalarını vurgulamaktadır. Ad, bu iki takımın 1890'da kurulan İskoç Futbol Ligi'nin orijinal on bir üyesi olmasıyla da ilgili olabilir.

Old Firm rekabeti, basit bir spor rekabetinden daha fazlasıyla ilgisi olduğunu gösteren köklere sahiptir. Bu rekabet, Kuzey İrlanda kadar İskoçya ile de ilgilidir ve bunu, her iki kulübün bayraklarında, kültürel sembollerinde ve armalarında görmek mümkündür. Bu karmaşık anlaşmazlıklar, bazen din (Protestan ve Katolik), Kuzey İrlanda ile ilgili siyaset (Loyalist ve Cumhuriyetçi), milli kimlik (İngiliz veya İrlandalı İskoç), sosyal ideoloji (muhafazakarlık ve sosyalizm) etrafında dönmüştür.

Batı İskoçya'daki rekabetin yoğunluğuna başka bir temel katkı, Rangers taraftarlarının tarihsel olarak yerli İskoçlar ve Ulster İskoçları olması ve Celtic taraftarlarının tarihsel olarak İrlandalı-İskoçlar olmasıdır. Rangers'ın geleneksel desteği büyük ölçüde Protestan toplumundan gelmiş olup uzun yıllar boyunca kulüp, bilerek Katolik inancına sahip bir oyuncu transfer etmeme kuralına sahipti. Bu politika, Graeme Souness Rangers'ın menajeri olduğunda eleştirildi ve o dönemde eski Celtic forveti Mo Johnston'ı kulübe getirerek bu uygulamadan açıkça vazgeçti. Celtic'in desteği ise çoğunlukla İrlanda Roman Katolik kökenli kişilerden oluşmaktaydı ve kulüp Protestanları dışlamamakta ve birçok Protestanı takımda oynamak için transfer etmektedir, ancak bazı çalışanlar arasında pro-Katolik bir düşünce yapısı bulunmaktaydı. Bu etkiyle, her iki takım taraftarı arasında

rekabetin yanı sıra dini, siyasi ve kültürel ayrılıklar da ortaya çıkmıştır. Bu faktörler, rekabeti daha da kışkırtmış ve derbinin atmosferini etkilemiştir.

Old Firm maçları, sıklıkla büyük bir tutku ve duyguyla dolu olarak tanımlanır. Maç günlerinde Glasgow'da büyük bir heyecan yaşanır ve taraftarlar sokakları doldurarak takımlarını destekler. Maçlar genellikle Celtic Park (Celtic'in ev sahibi olduğu stadyum) ve Ibrox Park (Rangers'ın ev sahibi olduğu stadyum) gibi büyük ve kalabalık stadyumlarda oynanır.

Bu rekabet, zaman zaman şiddet olaylarına da yol açmıştır. Taraftarlar arasında çatışmalar, kavgalar ve provokasyonlar yaşanmıştır. Maçlardan önce ve sonra güvenlik önlemleri sıkılaştırılmış ve polis büyük bir rol oynamıştır. Ancak, son yıllarda güvenlik tedbirleri artırılmış ve olayların önlenmesi için çalışmalar yapılmıştır.

Old Firm derbileri, futbolun yanı sıra birçok sosyal, kültürel ve politik konuyu da içerir. Taraftarlar, takımlarını desteklemek için bayraklar, flama ve şarkılarla tribünleri renklendirir. Din, milliyetçilik ve siyasetle ilgili semboller de sıklıkla görülür. Maçlar, ulusal kimlik, mezhepçilik ve toplumsal ayrılıkların bir tezahürü haline gelmiştir.

Sonuç olarak, Old Firm derbisi, Celtic ve Rangers arasındaki rekabetin ötesine geçen bir fenomendir. İskoçya'nın derin tarih, kültür ve siyasi dinamikleriyle bağlantılı olan bu rekabet, futbolun yanı sıra toplumsal, dini ve siyasi bir yönü de içermektedir. Ancak önemli bir not olarak, tüm taraftarlar arasında bu ayrılıklara rağmen, rekabetin bir parçası olarak da olsa saygı, centilmenlik ve sporun ruhunu koruma çağrıları da bulunmaktadır. 

En Farklı Galibiyetler

Celtic 

6 gol farkıyla kazanılan maç:

• 19 Ekim 1957 tarihindeki Celtic 7–1 Rangers, İskoçya Lig Kupası

5 gol farkıyla kazanılan maçlar:

• 21 Mart 1925 tarihindeki Celtic 5–0 Rangers, İskoçya Kupası
• 29 Nisan 2018 tarihindeki Celtic 5–0 Rangers, İskoçya Premiership

4 gol farkıyla kazanılan maçlar:

• 14 Aralık 1895 tarihindeki Celtic 6–2 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 27 Eylül 1898 tarihindeki Rangers 0–4 Celtic, İskoçya Birinci Lig
• 10 Mart 1900 tarihindeki Celtic 4–0 Rangers, İskoçya Kupası
• 1 Ocak 1914 tarihindeki Celtic 4–0 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 10 Eylül 1938 tarihindeki Celtic 6–2 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 3 Ocak 1966 tarihindeki Celtic 5–1 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 26 Nisan 1969 tarihindeki Celtic 4–0 Rangers, İskoçya Kupası
• 21 Kasım 1998 tarihindeki Celtic 5–1 Rangers, İskoçya Premier Ligi
• 27 Ağustos 2000 tarihindeki Celtic 6–2 Rangers, İskoçya Premier Ligi
• 10 Eylül 2016 tarihindeki Celtic 5–1 Rangers, İskoçya Premiership
• 29 Nisan 2017 tarihindeki Rangers 1–5 Celtic, İskoçya Premiership
• 15 Nisan 2018 tarihindeki Celtic 4–0 Rangers, İskoçya Kupası
• 3 Eylül 2022 tarihindeki Celtic 4–0 Rangers, İskoçya Premiership

Rangers 

5 gol farkıyla kazanılan maçlar:

• 2 Eylül 1893 tarihindeki Rangers 5–0 Celtic, İskoçya Ligi
• 1 Ocak 1894 tarihindeki Rangers 5–0 Celtic, İskoçya Birinci Lig

4 gol farkıyla kazanılan maçlar:

• 24 Eylül 1898 tarihindeki Celtic 0–4 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 14 Nisan 1928 tarihindeki Rangers 4–0 Celtic, İskoçya Kupası
• 2 Ocak 1948 tarihindeki Celtic 0–4 Rangers, İskoçya Lig A Bölümü
• 24 Eylül 1949 tarihindeki Rangers 4–0 Celtic, İskoçya Lig A Bölümü
• 31 Ağustos 1955 tarihindeki Celtic 0–4 Rangers, İskoçya Lig Kupası
• 10 Eylül 1960 tarihindeki Celtic 1–5 Rangers, İskoçya Birinci Lig
• 1 Ocak 1963 tarihindeki Rangers 4–0 Celtic, İskoçya Birinci Lig
• 27 Ağustos 1988 tarihindeki Rangers 5–1 Celtic, İskoçya Premier Division
• 26 Mart 2000 tarihindeki Rangers 4–0 Celtic, İskoçya Premier Ligi
• 26 Kasım 2000 tarihindeki Rangers 5–1 Celtic, İskoçya Premier Ligi

Başarılar

Celtic	Yarışma	Rangers
53	İskoçya Birinci Lig Şampiyonlukları	55
41	İskoçya Kupası	34
21	İskoçya Lig Kupası	27
115	Toplam	116
1	Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası/UEFA Şampiyonlar Ligi	-
-	UEFA Kupa Galipleri Kupası	1
1	Toplam	1
116	Toplam	117

Tüm zamanların karşılıklı maçlarda aldıkları sonuçlar

Yarışma	İlk Maç	Maçlar	Celtic	Rangers	Beraberlik
İskoçya Ligi	1891	331	114	127	90
İskoçya Kupası	1890	54	26	18	10
Lig Kupası	1947	51	25	24	2
Toplam		436	165	169	102

Artık Oynananmayan Kupalar

Yarışma	Yıllar	Maçlar	Rangers	Celtic	Beraberlik
Glasgow Kupası	1887–1987	79	36	23	20
Glasgow Tüccarlar Hayırseverlik Kupası	1892–1961	46	23	16	7
Glasgow Lig / Şehirlerarası Lig	1895–1906	19	5	10	4
Glasgow Uluslararası Sergi Kupası	1901	1	1	0	0
British Lig Kupası	1902	1	0	1	0
Yardım Turnuvası	1902	1	0	1	0
Orta Hafta Lig	1912	1	1	0	0
Lord Provost Kupası	1921	1	1	0	0
Drybrough Kupası	1971–1980	2	1	0	1

*Bu turnuvalar artık düzenlenmediği veya resmi kayıtlarda tanınmadığı için, ana tablodaki istatistiklere dahil edilmemektedir. Ancak Celtic ve Rangers arasındaki rekabette geçmişte bu turnuvaların da önemli bir yeri olduğunu belirtmek gerekir.

Dünya Savaşları Sırasında Düzenlenen ve Resmi Olmayan Turnuvalar

Turnuva	Yıllar	Maçlar	Rangers	Celtic	Beraberlik
Savaş Fonu Kalkanı (War Fund Shield)	1914	1	1	0	0
Acil Durum Batı Ligi (Emergency Western League)	1939–1940	2	1	0	1
Güney Ligi (Southern League)	1940–1946	12	7	3	2
Güney Ligi Kupası (Southern League Cup)	1940–1946	4	4	0	0
Yaz Kupası (Summer Cup)	1940–1946	2	2	0	0
Zafer Kupası (Victory Cup)	1946	2	1	0	1

*Bu tablo, 1. ve 2. Dünya Savaşları sırasında düzenlenen ve resmi olmayan turnuvalarda Celtic ve Rangers arasında oynanan maçların istatistiklerini göstermektedir.

Bireysel Rekorlar

Tüm Kupalarda En Çok Forma Giyen

Sıralama	Oyuncu	Kulüp	Maçlar	Yıllar
1	Alec Smith	Rangers	87	1894–1913
2	John Greig	Rangers	74	1962–1978
3	Paul McStay	Celtic	70	1982–1997
4	Billy McNeill	Celtic	65	1958–1975
	Dougie Gray	Rangers	65	1925–1945
6	Sandy Jardine	Rangers	64	1967–1982
7	Roy Aitken	Celtic	62	1976–1990
8	Packie Bonner	Celtic	60	1979–1995
	John McPherson	Rangers	60	1890–1902
10	Danny McGrain	Celtic	58	1970–1987
11	Alec McNair	Celtic	56	1905–1924

*2018–19 sezonunun sonu itibariyle

Lig Maçlarında En Çok Forma Giyen

Sıralama	Oyuncu	Kulüp	Maçlar	Yıllar
1	Paul McStay	Celtic	54	1982–1997
2	Roy Aitken	Celtic	51	1976–1990
3	Packie Bonner	Celtic	50	1980–1995
4	Sandy Jardine	Rangers	44	1967–1982
	Danny McGrain	Celtic	44	1970–1987
6	Ally McCoist	Rangers	43	1983–1998
7	Davie Cooper	Rangers	40	1977–1989
8	Tommy Burns	Celtic	39	1976–1989
	Peter Grant	Celtic	39	1984–1997
10	John Greig	Rangers	38	1962–1978
11	Derek Johnstone	Rangers	37	1971–1985

*2018–19 sezonunun sonu itibariyle

*Bu tablolarda Celtic ve Rangers oyuncularının tüm yarışmalarda ve sadece lig maçlarında oynadıkları maç sayıları ve yıllar yer almaktadır. Sıralamalar oyuncuların maç sayılarına göre yapılmıştır.

En Çok Gol Atanlar

Tüm Kupalar

Sıralama	Oyuncu	Kulüp	Goller	Maçlar	Oran
1	Ally McCoist	Rangers	27	55	0.49
2	R.C. Hamilton	Rangers	24	46	0.52
3	Jimmy McGrory	Celtic	22	35	0.63
4	Sandy McMahon	Celtic	22	43	0.51
5	Jimmy Quinn	Celtic	18	37	0.49
6	John McPherson	Rangers	17	60	0.29
7	Alex Venters	Rangers	16	26	0.61
8	Jimmy Duncanson	Rangers	16	30	0.53
9	Henrik Larsson	Celtic	15	30	0.50
10	Bobby Lennox	Celtic	15	51	0.29
11	Willie Reid	Rangers	14	21	0.67
12	Alec Smith	Rangers	14	87	0.16

*2018–19 sezonunun sonu itibariyle

Lig Maçları

Sıralama	Oyuncu	Kulüp	Goller	Maçlar	Oran
1	Ally McCoist	Rangers	17	43	0.39
2	Sandy McMahon	Celtic	15	22	0.68
3	Henrik Larsson	Celtic	11	23	0.48
4	Jimmy McGrory	Celtic	10	19	0.53
5	Kenny Miller	Both[a]	10	19	0.53
6	John Campbell	Celtic	9	19	0.47
7	Jimmy Quinn	Celtic	9	21	0.43
8	Derek Johnstone	Rangers	9	37	0.24
9	Derek Parlane	Rangers	8	17	0.47
10	Charlie Nicholas	Celtic	8	18	0.44
11	Mark Hateley	Rangers	8	19	0.42
12	Tom McAdam	Celtic	8	30	0.27

*2018–19 sezonunun sonu itibariyle

*Bu tablolarda Celtic ve Rangers oyuncularının tüm yarışmalarda ve sadece lig maçlarında attıkları goller, oynadıkları maç sayıları ve gol oranları yer almaktadır. Sıralamalar oyuncuların attıkları gol sayısına göre yapılmıştır.